Jet lag sendromu nedir?
Jet lag Sendromu, Jet yorgunluğu, jet sarhoşluğu yada jet mahmurluğu olarak da adlandırılabilir. Havacılar ve çok sık seyahat eden kişiler için potansiyel bir problemdir. Bu problemler başta hazımsızlık, kabızlık, yorgunluk , zihin karmaşası, vücut ağrıları, bulanık görme, algısal yanılmalar, karar verme yetisi ve hafıza eksikliği şeklinde karşımıza çıkar.
Jet lag sendromu, vücudun doğal uyku ve uyku düzeninin, zaman dilimlerindeki hızlı değişiklikler nedeniyle bozulmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Genellikle uzun mesafeli uçuşlardan sonra yaşanan bu sendrom, vücudun biyolojik saatinin hedeflenen zaman dilimine uyum sağlaması için birkaç gün sürebilir.
Jet lag sendromunun belirtileri arasında yorgunluk, uykusuzluk, baş ağrısı, konsantrasyon güçlüğü, sindirim problemleri ve genel bir halsizlik yer alır. Bu belirtiler, vücudun biyolojik saatinin yeni zaman dilimine uyum sağlamakta zorlanması sonucu ortaya çıkar.
Jet lag sendromunun temel nedeni, vücudun iç saatini ayarlayan sirkadiyen ritmin, hızlı zaman dilimi değişikliklerine uyum sağlamakta zorlanmasıdır. Normalde vücut, gün ışığı ve karanlık arasındaki döngülere göre biyolojik saatini ayarlar. Ancak uzun mesafeli uçuşlar sırasında bu döngülerdeki değişiklikler, vücudun iç saatini bozar ve jet lag sendromuna neden olur.
Jet lag sendromunu önlemek veya hafifletmek için bazı önlemler alınabilir. Bunlar arasında uçuş öncesinde ve sırasında yeterli su tüketmek, uyku düzenini korumak, gün ışığına maruz kalmak ve uygun zaman dilimlerinde uyumak yer alır. Ayrıca, melatonin gibi uyku düzenleyici ilaçlar da jet lag sendromunu hafifletmeye yardımcı olabilir.
Jet lag sendromu vücudun biyolojik saatini hızlı zaman dilimi değişikliklerine uyum sağlamakta zorlanması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Bu sendromun belirtileri genellikle geçici olup, uygun önlemler alınarak hafifletilebilir. Ancak ciddi vakalarda tıbbi yardım almak önemlidir.
Jetlag sendromunun etkilerinden nasıl kurtulunur?
ABD'de yapılan bir araştırmada, hızlı ve uzun uçak yolculukları sonrası vücudun zaman uyumunu sağlayan biyolojik ritmin bozulmasıyla ortaya çıkan "jetlag"ın, seyahatin ilk günü yapılan büyük bir kahvaltı ve güneşlenmeyle önlenebileceği tespit edildi.
"Chaos" isimli akademik dergide yayımlanan araştırmaya göre, Illinois ve New Mexico eyaletlerinden araştırmacılar, ışık ve gıdanın biyolojik saat olarak tanımlanan sirkadiyen ritmi üzerindeki etkisini inceledi.
Illinois'deki Northwestern Üniversitesi ve New Mexico'daki Santa Fe Enstitüsünden araştırmacılar tarafından yapılan çalışmada, jetlag ile sirkadiyen ritim arasındaki ilişki ve jetlagdan kurtulmanın yollarını tespit etmek içim matematiksel modeller geliştirildi.
Araştırmada, bu modellerden birinde ışığın sirkadiyen ritim üzerindeki etkisi ölçüldü, diğerinde ise gıdanın etkisine bakıldı.
Uzun bir uçak yolculuğunun ardından günün erken saatlerinde daha fazla yemek yemenin ve gün boyunca bolca güneş ışığına maruz kalmanın vücudun zaman farkına alışmasını hızlandırdığı belirlenen araştırmada, jetlagdan daha hızlı kurtulmak için gece atıştırmalarından kaçınılması tavsiye edildi.
Araştırmada, gece yemek yemenin sirkadiyen ritmi daha fazla dengesizleştirebileceği belirtilerek, bunun nedeni olarak ise bu saatlerde yemek yemenin karaciğerde iltihaplanmaya yol açması gösterildi.
Jetlag, uzun süren uçuşların ardından ortaya çıkan ve vücudun biyolojik saati ile uçağın iniş yaptığı yerin saatinin uyuşmaması nedeniyle yaşanan rahatsızlık olarak biliniyor.
Biyolojik saatin jetlag gibi etkenler neticesinde bozulması uyku bozukluklarına yol açıyor. Uzun süreli uyku bozuklukları ise dolaşım, endokrin, bağışıklık ve sinir sistemlerini etkileyerek hipertansiyon, obezite ve ruh hastalıkları gibi ciddi sağlık sorunlarına neden oluyor.
