Brezilya'da Sao Paulo yakınlarında yerleşim yerine düşen uçağın düşüş nedeni merak ediliyor. 61 kişinin hayatına mal olan uçağa, son anda binmeyen 10 kişi kazadan kurtulmuştu. Uçakta ölenlerin kimlikleri açıklandı. Kazanın nedeniyle ilgili olaraksa ortaya çok sayıda teori atıldı.
Brezilyalı yetkililer, 9 Ağustos Cuma günü gerçekleşen ve 61 kişinin hayatını kaybettiği kazanın nedenini anlamak için, uçağın kara kutularını analiz etmeye başladı. Ancak, 89 metrelik uçağın yavaşça dönerek düştüğünü ve neredeyse doğrudan karın üstü yere çakıldığını gösteren videoları izleyen havacılık uzmanları uçağın 'stall'a girdiği fikrini ortaya koydu.
Başka bir deyişle, uçağın kanatları, uçağı havada tutmak için gereken kaldırma kuvvetini kaybetmişti, bu da uçağın uçmayı bırakmasına ve serbest bir şekilde düşmeye başlamasına neden oldu.
Bundle'dan Cenk Kayakuş'un haberine göre 25 yıllık bir havayolu pilotu olan ve günümüzde uçak kazası soruşturmalarına yardımcı olan John Cox, olayı "Stall olmadan videodaki gibi havada dönmeye başlamazsınız" sözleriyle açıkladı.
'Uçağın hızında önemli bir kayıp mı yaşandı? Burnu çok mu yukarı kalktı? Kanatlarında buz mu birikmişti? Bir motoru mu arızalandı? Stall uyarı sistemi çalışıyor muydu? İki pilot yorgun ya da dikkati dağılmış mıydı?' sorularına hala cevap aranıyor.
Güney Kaliforniya Üniversitesi Havacılık Güvenliği Programı direktörü Thomas Anthony ise kazayla ilgili "Bildiğimiz en önemli şey, asla tek bir şeyin buna neden olmadığı" yorumunda bulundu.
Düştüğü alanda yaralanan olmadı
Uçak, cuma günü Brezilya’nın Cascavel kentinden São Paulo’ya yaklaşık iki saatlik bir uçuş gerçekleştirecekti. Varış noktasına yaklaşırken Vinhedo adlı küçük bir şehirdeki kapalı bir yerleşim alanına düşen uçak nedeniyle bölgede kimse yaralanmadı.
Brezilya’daki kaza soruşturmacıları, cumartesi günü uçağın kara kutularını -bu kara kutuların biri uçuş verilerini, diğeri ise kokpit kayıtlarını içeriyor- kurtardıklarını ve bunlardan bilgi almaya çalıştıklarını söyledi. Brezilya’da yaşayan baş kaza araştırmacısı Marcelo Moreno, “Bu çalışmanın tamamlanması için henüz belirlediğimiz bir tarih yok" dedi.
Stall nasıl oluşur, stall’a giren uçakta ne olur?
Şu ana kadar öne çıkan kaza teorisi, uçağın kanatlarında ya da diğer bölümlerinde buz oluşması nedeniyle aerodinamik yeteneklerinin azalması ve ağırlığının artması sonucu stall'a girmiş olabileceği yönünde. Uzmanlar, böyle bir buzlanma durumunda, bir uçağın stall'a girmemesi için daha yüksek hızda seyretmesi gerektiğini belirtiyor.
Brezilyalı havacılık mühendisi ve uçak kazaları uzmanı Celso Faria de Souza, "Uçağın kontrolsüz bir şekilde dönerek düşmesi, kanatların ve uçak kontrolünün işlevselliğini kaybettiğini gösteriyor" dedi.
Brezilyalı yetkililer, uçağın kaza yaptığı bölgede şiddetli buzlanma olasılığı konusunda bir uyarı yayımlamıştı. Kazadan kısa bir süre önce, başka bir yolcu uçağı da yakınlarda bu tür bir buzlanma yaşamıştı ve uçağın pilotu, Brezilya haber kanalı Globo’ya yaşadıklarını anlatmıştı.
Yolcu uçaklarında, kanatlarda oluşan buzu çözmek için sistemler bulunmaktadır. Kaza yapan uçakta -2010 yılında üretilen bir ATR 72-500 turboprop- bu sistem, kanatlarda şişip inmesi gereken kauçuk tüplerden oluşuyordu ve bu tüpler buzu kırmak için tasarlanmıştı.
Mürettebat buzlanma önleyici sistemi devreye soktu mu?
Eski bir ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) kaza araştırmacısı olan Jeff Guzzetti, "Mürettebat anti-icing (buzlanma önleyici) sistemi devreye soktu mu?" diye soruyor. 'Yoksa sistemi devreye soktular ancak sistem mi arızalandı?'
Buzlanma, aynı ATR uçak modelinin 1994 yılında Indiana’da yaşanan American Eagle kazasının da başlıca nedeniydi. Ancak uçak üreticisi o zamandan beri buz çözme sistemini daha da geliştirmişti.
Pilot ve kaza araştırmacısı Cox, kamuya açık uçuş verilerinin, uçağın kaza öncesi hızının saatte yaklaşık 325 mil olduğunu ve hızın kaza öncesindeki dakikalar içinde keskin bir şekilde düştüğünü öne sürüyor. Ancak uçağın hızının buzlanma son derece şiddetli olmadıkça stall'a neden olacak kadar düşmediğini de belirtti.
Cox, “Yeterince buz varsa kanadın şeklini değiştirir ve bu da uçağın çok daha yüksek bir hızda stall'a girmesine neden olabilir” dedi.
Buzlanma 'stall'a neden olur mu?
Ancak uzmanlar, buzlanmanın tek başına bir kazaya yol açmaması gerektiğini de belirtiyor. Çoğu durumda, pilotlar, uçak sistemleri arızalansa bile buzlanmanın bir stall'a neden olmasını önleyebilecek durumda.
Uzmanlar, “Eğer buzlanma uyarı sistemi arızalanmışsa, pilotlar kanatlardaki ve sileceklerdeki buzu görebilmeliydi, diyor. “Ve buz kırma sistemi arızalanmışsa, pilotlar uçağın irtifasını düşürüp, daha sıcak havada buzu eritebilirlerdi.” Cox, "Burada Brezilya’dan bahsediyoruz, Antarktika’dan değil" ifadesini kullandı. Uçağın düştüğü yerdeki sıcaklık yaklaşık 17 dereceydi.
Pilotlar, genellikle daha düşük bir irtifaya inmeden önce hava trafik kontrolörlerini bilgilendirirler. Ancak Brezilyalı yetkililer, pilotların kaza öncesinde kontrolörlerle iletişim kurmadıklarını söylüyor. Kaza araştırmacısı Marcelo Moreno, “Uçaktan herhangi bir acil durum bildirimi olmadı” diye açıklıyor.
Brezilya Havacılık Güvenliği Derneği Başkanı Joselito Paulo, "Konuşmaya çalışmış olabilirler ve telsiz arızalanmış, iletişim sağlanamamış olabilir" dedi. "Ya da iletişim kurdular, ancak hava trafik kontrolü tarafından mesaj alınamadı. Eğer iletişim kuramadılarsa bu çok hızlı ve beklenmedik şekilde olmuş olmalı."
Hava yolu şirketi VoePass’ın operasyon direktörü Marcel Moura, araştırmacıların tüm olası nedenleri inceleyeceğini söyledi. "Uçak buza karşı hassas. Bu bir başlangıç noktası" ifadesini kullandı.
Cumartesi günü, kapalı yerleşim alanında meydana gelen kaza yerinde yetkililer, kurbanların cesetlerini çıkarmaya çalışmak için enkazı inceledi. Cumartesi akşamına kadar, kazada hayatını kaybedenlerden 42’sinin cesedi bulundu.
Ölen yolcular kim?
Uçakta bulunan yolcular arasında, yerel haber raporlarına göre, bir tıp konferansına gitmekte olan en az dört doktorun yanı sıra üniversite profesörleri, bir DJ, bir vücut geliştirmeci ve bir judo hakemi vardı. Tüm yolcular Brezilyalıydı, ancak üçü Venezüella, biri ise Portekiz ile çifte vatandaşlığa sahipti.